Ngày nay, trong các các bộ phim cũng như các tài liệu lịch sử thường sử dụng cụm từ “Hồng Môn Yến” để ám chỉ việc hành thích trong những bữa tiệc. Nhưng ít người biết đến nguồn gốc thật sự của Hồng Môn Yến và người đã hóa giải thành công kế hoạch ám sát kinh người này – Trương Lương.
Lưu Bang luôn bị Hạng Vũ coi là cái gai trong mắt và tìm cách diệt trừ (ảnh từ phim Hán sở tranh hùng)
Theo Sử ký của Tư Mã Thiên cùng nhiều tác phẩm khác, tiệc Hồng Môn Yến là sự kiện kinh điển trong lịch sử Trung Quốc, diễn ra vào năm 206 TCN, tại Hồng Môn – một thị trấn bên ngoài thành Hàm Dương, thủ đô của nhà Tần lúc bấy giờ.
Nguyên nhân của sự kiện đặc biệt này là cuộc chạy đua giữa Lưu Bang và Hạng Vũ trong quá trình tiêu diệt nước Tần. Năm 207 TCN, Lưu Bang nhờ mưu kế của Trương Lương, tốc chiến tốc thắng, hạ liền 10 thành nước Tần, tiến thẳng vào kinh đô Hàm Dương.
Hạng Vũ vì chỉ lo chinh phạt nên bị mắc kẹt và đến sau. Biết được tin Lưu Bang đã chiếm được Hàm Dương trước, Hạng Vũ vô cùng giận dữ, toan tiến công vào Hàm Dương tiêu diệt Lưu Bang bằng lực lượng quân đội vượt trội. Tình thế của Lưu Bang thời điểm này vô cùng nguy ngập.
Nhân vật Hạng Vũ trong bộ phim Hồng Môn Yến
Trong lúc Hạng Vũ liên tiếp đưa ra đe dọa, Lưu Bang kinh sợ, đêm ngày không yên, vội mời Trương Lương vào bàn kế sách. Trương Lương nói: “Quân Hạng Vũ mạnh lắm, cửa quan không thể giữ được lâu. Nếu dùng sức kháng cự quân ta sẽ bị tiêu diệt, như thế không lợi cho bước đường tiến thủ sau này. Chi bằng mở cửa quan cho họ vào rồi sẽ liệu”.
Lưu Bang lập tức nghe theo đầu hàng và giữ được tính mạng. Trương Lương lại tìm cách thuyết phục, cho Hạng Vũ càng thêm coi thường Lưu Bang hèn yếu, không còn nghi ngờ Lưu Bang nữa. Tưởng chừng như sóng gió đã qua, nhưng Phạm Tăng – quân sư của Hạng Vũ, cũng là một nhà quân sự nổi danh thời chiến tranh Hán – Sở, một lòng muốn tiêu diệt Lưu Bang. Ông chuẩn bị một kế hoạch chu đáo, một mặt yêu cầu Lưu Bang đến tiệc rượu ở Hồng Môn, khiến Lưu Bang lơ là phòng bị, một mặt chuẩn bị lực lượng áp đảo, đem quân tập kích vào doanh trại của Lưu Bang vào nửa đêm hôm đó.
Trương Lương là một người giỏi thiên văn, đã đoán biết trước được âm mưu này, ông bày kế cho Lưu Bang gặp và kết làm thông gia với Hạng Bá – chú của Hạng Vũ. Hạng Bá vì vậy tiết lộ kế hoạch tập kích của Phạm Tăng, làm cho kế hoạch này bị phá sản. Phạm Tăng đành phải thực hiện phương án ám sát Lưu Bang tại Hồng Môn. Ông yêu cầu Lưu Bang ngay hôm sau phải đến dự tiệc trong doanh trại quân đội của Hạng Vũ mà không được mang theo quân lính. Tại tiệc rượu, Phạm Tăng đã bố trí mai phục sẵn, chỉ cần ra ám hiệu là sát thủ ùa vào lập tức lấy mạng Lưu Bang.
Bữa tiệc Hồng Môn Yến nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc (tranh minh họa)
Trước âm mưu này, Lưu Bang vô cùng lo sợ, quần thần có người xin quyết chiến với Hạng Vũ, có người xin đi thuyết phục Hạng Vũ tha mạng cho Lưu Bang, có người khuyên Lưu Bang giả ốm không đến sau đó bỏ trốn… Chỉ riêng Trương Lương đứng ra khuyên Lưu Bang đến dự tiệc Hồng Môn và nhận trách nhiệm bảo vệ cho Lưu Bang. Trương Lương lại bày cách đối đáp, ứng xử của Lưu Bang khi bị Hạng Vũ hỏi tội.
Khi Lưu Bang đến doanh trại quân Sở, Hạng Vũ cho phô diễn sức mạnh quân đội, bày ra rừng gươm biển giáo, khí thế hung hiểm ngút trời. Lưu Bang thất kinh, toan bỏ về, chỉ riêng Trương Lương vẫn thản nhiên không chút sợ hãi. Vừa tiếp kiến Hạng Vũ, Trương Lương đã lên tiếng trách móc Hạng Vũ là kẻ thất lễ. Hồi thứ 10 tác phẩm Hán Sở tranh hùng thuật lại lời của Trương Lương như sau:
– Tôi nghe Minh Vương trị thiên hạ chỉ khoe đức chứ không khoe võ, các bậc hiền nhân đối xử nhau dùng nghĩa chứ không dùng uy… Nay Minh công (chỉ Hạng Vũ) đánh chín trận thắng được Chương Hàm (một danh tướng nhà Tần), một tay phục thiên hạ, uy danh lừng lẫy ai mà chẳng biết, thế thì khoe cái uy dũng của mình chẳng có ích gì. Tôi thiết tưởng Minh công nên khoe cái đức của mình để cho thiên hạ thấy con nguời tài đức vẹn toàn, trăm họ tùng phục, như thế mới thật là đáng hào hùng trong thiên hạ vậy.
Hạng Vũ nghe Trương Lương trách phải hổ thẹn mà cho quân lính rút cả ra ngoài, bỏ hết giáp trụ, mặc lại triều phục ra đón tiếp Lưu Bang. Đối mặt với những lời hạch tội của Hạng Vũ, Lưu Bang lại đối đáp khéo léo, trôi chảy, làm cho Hạng Vũ sinh kiêu ngạo, hết nghi ngờ. Hạng Vũ vì vậy không làm theo kế hoạch ám sát Lưu Bang của Phạm Tăng nữa.
Phạm Tăng thấy Hạng Vũ dù trước đó đã hứa, mà nay lại không giết Lưu Bang thì vô cùng tức giận. Ông bỏ ra ngoài tiệc, phái người vào tiệc rượu vờ múa kiếm, tìm cơ hội đâm chết Lưu Bang trong tiệc. Trương Lương ngay lập tức nhận ra tình thế nguy hiểm, ông đánh lừa quân canh cửa, lẻn trốn ra ngoài gặp Phàn Khoái (một viên mãnh tướng của Lưu Bang mà Trương Lương đã chuẩn bị sẵn).
Trương Lương luôn hóa giải những kế hoạch ám sát nhằm vào Lưu Bang tại Hồng Môn Yến (ảnh từ phim Hán sở tranh hùng)
Phàn Khoái đã được Trương Lương bày kế, bèn giả làm người thô lỗ, thèm rượu thịt, xông thẳng vào trong tiệc múa gươm, che chắn đường kiếm hung ác cho Lưu Bang. Trương Lương lại cố tìm cách chuốc cho Hạng Vũ uống say, đánh lừa quân lính là có lệnh của Hạng Vũ cho đi rồi lập tức hộ tống Lưu Bang trốn khỏi tiệc rượu trở về.
Hồng Môn Yến là một trong những sự kiện nổi tiếng bậc nhất trong lịch sử Trung Quốc, nhiều bộ phim về sau cũng khai thác về đề tài này và đề cao trí tuệ của Trương Lương. Bằng trí dũng song toàn cùng sự ứng biến nhạy bén, linh hoạt, chỉ trong một ngày, Trương Lương đã ba lần cứu thoát Lưu Bang khỏi những kế hoạch ám sát tinh vi nhằm vào mình. Ông được Lưu Bang tôn làm thầy, sau này Trương Lương còn lập nhiều kỳ công, giúp Lưu Bang chiến thắng Hạng Vũ, kiến tạo nên triều đại nhà Hán nổi tiếng trong lịch sử Trung Hoa.
