Tùng Chi cho rằng Vu Cấm đáng chịu hậu quả của mình, kết thúc trở thành tù binh, chịu nhận một tước hầu tiêu cực bởi vì ông không cho bạn cũ một ngoại lệ.
Mặc dù đã đầu hàng Quan Vũ trong trận Tương Dương – Phàn Thành, nhưng Vu Cấm vẫn được sử gia Trần Thọ, tác giả của Tam quốc chí, xếp vào hàng 5 danh tướng giỏi nhất của nước Ngụy, cùng với Trương Liêu, Từ Hoảng, Nhạc Tiến, Trương Cáp.
Vu Cấm.
Vu Cấm ( ?-221), tự là Văn Tắc, là một võ tướng cuối thời Đông Hán, thuộc hạ của Tào Tháo. Ông là một trong những tướng dũng mãnh nhất của Tào Tháo, đã tham gia vào nhiều trận đánh lớn.
Đầu những năm 180, khởi nghĩa Khăn Vàng nổ ra, Vu Cấm ứng theo hịch của triều đình, tự nguyện tòng quân giúp dẹp loạn. Vu Cấm trở thành thuộc hạ của Bào Tín, lúc ấy là Thái thú ở Duyện Châu.
Năm 192, sau khi Tào Tháo cầm quyền ở Duyện Châu, Vu Cấm và quân tình nguyện được phong làm Đô Bá và đặt dưới sự điều động của Vương Lãng. Vương Lãng thấy Vu Cấm là người bất phàm và có tiềm năng trở thành bậc đại tướng, nên tiến cử Vu Cấm cho Tào Tháo. Tào Tháo phong Vu Cấm làm Tư Mã sau khi nói chuyện với Cấm, sau đó điều ông đi đánh Quảng Uy, thuộc Từ Châu, khi đó được cai trị bởi Đào Khiêm. Vu Cấm thành công trong việc chiếm Quảng Uy và được phong làm Hãm Trận Đô Úy.
Sau đó, Vu Cấm tham gia vào trận đánh Đào Khiêm ở Từ Châu, Lã Bố ở Bộc Dương và tàn dư của quân Khăn Vàng.
Năm 197, Vu Cấm theo Tào Tháo đánh Trương Tú tại Uyển Thành. Trương Tú lúc đầu thì hàng và muốn kết đồng minh với Tào, nhưng nổi loạn sau đó và đánh bại Tào trong một trận tập kích bất ngờ. Quân Tào hoảng loạn và rút cả về Vũ Âm. Chỉ riêng mình Vu Cấm dẫn quân đánh đuổi quân truy kích mà vẫn giữ được trật tự và rút về Vũ Âm. Quân Vu Cấm tuy chịu nhiều tổn thất, nhưng vẫn giữ được kỷ luật, chiến đấu sát cánh tới cùng. Khi Trương Tú không còn cố mà truy đuổi nữa, Vu Cấm dẫn quân về đường hoàng dù quân Tào vừa thua trận.
Trước khi đến được vị trí của Tào Tháo, Vu Cấm gặp hàng tá người bị thương, kẻ bị mất hết quần áo trên đường. Khi Vu Cấm hỏi chuyện gì đã xảy ra, người dân thưa họ bị cướp bởi Thanh Châu Binh. Thanh Châu Binh là đội quân của Tào Tháo tập hợp dư đảng Khăn Vàng đã hàng Tào ở Thanh Châu đầu năm 190. Vu Cấm tức giận đáp: “Thanh Châu Binh là quân của Tào Công. Sao chúng dám trở thành quân cướp bóc chứ!”. Vu Cấm liền dẫn quân đánh phạt quân Thanh Châu. Một vài lính Thanh Châu thoát được đến Vũ Âm và đổ cho Vu Cấm những tội chúng làm. Khi Vu Cấm đến được Vũ Âm, ngay lập tức lập trại chống địch mà không báo cáo ngay cho Tào Tháo. Thuộc hạ của Cấm nói “quân Thanh Châu gièm pha về tướng quân. Tướng quân nên đến giải thích với Tào Công sớm nhất có thể”. Cấm trả lời, “Giặc có thể đuổi đến đây bất kì lúc nào. Nếu chúng ta không lập trại mà phòng ngay đi, thì làm sao cự lại được chúng? Tào Công là bậc thông thái. Những lời buộc tội như vậy cũng chẳng đáng ngại”. Sau khi bố trại đâu đấy, Vu Cấm mới đi gặp Tào Tháo và giải thích mọi điều. Tào Tháo hài lòng nói, “Thật là nguy cho ta khi bị bại tại Dục Thủy. Tướng quân có thể mang lại trật tự trong lúc loạn, chống cường địch, lại tỏ rõ lòng trung. Dẫu cả bậc danh tướng thời trước cũng chẳng làm tốt hơn tướng quân được!”.
Năm 198, Vu Cấm theo Tào Tháo đánh Lã Bố ở Hạ Phì, dẫn đến thất bại và cái chết của Bố. Sau đó, Cấm cung Sử Hoãn, Tào Nhân đánh bại Tùy Cố ở Xạ Khuyển.
Trận Quan Độ Tào Tháo dánh bại 70 vạn quân Viên Thiệu.
Năm 200, Tào Tháo đánh bại Viên Thiệu ở trận Quan Độ. Vu Cấm được thăng chức vì sự dũng cảm của ông trên chiến trường. Nhưng sau đó, một viên tướng thảo khấu là Xương Hi vốn đã đầu hàng Tào Tháo, lại nổi loạn. Vu Cấm được cử đi đàn áp cuộc nổi loạn này. Vì là bạn cũ thân tình, nên Xương Hi đã đầu hàng Vu Cấm. Ông nói rằng, giặc đầu hàng sau khi thất trận không thể tin tưởng được, nên dù rất đau xót, ông vẫn ra lệnh chém đầu Xương Hi. Khi Tào Tháo nghe tin này, ông càng tôn trọng Vu Cấm nên đã thăng chức thành “Hổ uy tướng quân”.
Kể từ đó, mỗi khi Tào Tháo dẫn quân, Vu Cấm được cử làm tiên phong. Khi quân quay về, ông được cử làm hậu quân. Chiếm được của cải nào của giặc, ông cũng chia đều cho ba quân và không giữ gì cho mình. Đường lối hành binh của ông rất nghiêm khắc nhưng công bằng.
Vu Cấm đầu hàng Quan Vũ trong trận Tương Dương – Phàn Thành.
Năm 219, khi Tào Tháo đang ở Trường An, hạ lệnh cho Tào Nhân chống lại tướng của Lưu Bị, Quan Vũ ở Phàn Thành. Tào Tháo cử Vu Cấm làm chủ soái, Bàng Đức làm phó đi để giúp Nhân cự lại Vũ. Vu Cấm vốn không am hiểu địa lý và khí hậu miền Nam, Tào Nhân lại để ông và Bàng Đức đóng binh ở phía bắc Phàn Thành, ông không xem xét địa hình thấp trũng mà đã dẫn quân tới đóng đóng doanh trại. Khi đó là mùa thu, mưa nhiều ngày trời. Sông Hán dâng cao và gây lụt ở các đồng bằng xung quanh. Mực nước dâng vài trượng. Bảy đạo quân của Vu Cấm bị tiêu diệt bởi trận lụt, tuy Cấm và một số ít người thoát được đến vùng đất cao hơn và bị kệt lại ở đấy. Quan Vũ dẫn thủy binh đến đánh Cấm. Vu Cấm phải hàng Quan Vũ, nhưng thuộc hạ là Bàng Đức thì quyết tử chiến không hàng, cuối cùng bị Quan Vũ giết. Khi Tào Tháo nhận được tin Vu Cấm hàng, Tháo khóc thương cái chết của Bàng Đức hồi lâu và nói, “Ta và Cấm đã quen biết hơn 30 năm nay, vậy mà hành động của y khi gặp hiểm nguy cũng chẳng bằng Bàng Đức!”. Không lâu sau, Tôn Quyền đánh bại Quan Vũ, giữ Vu Cấm dưới trướng của mình.
Tào Tháo mất đầu năm 220, Tào Phi kế thừa. Cuối năm đó, Phi kết thúc nhà Hán, lập ra nhà Tào Ngụy, trở thành hoàng đế đầu tiên. Tôn Quyền muốn giao hảo với Phi, kết làm đồng minh. Năm 221, gửi Vu Cấm về Ngụy vào mùa thu. Khi đó, Vu Cấm trông xanh xao tiều tụy, tóc cũng bạc trắng. Ông quỳ xuống khấu đầu mà khóc khi gặp Tào Phi. Phi lấy lời an ủi Cấm, kể với ông về truyện Tôn Linh Phúc và Mạnh Minh Thức (các tướng bại trận nhưng sau này lập công lớn) và phong cấm làm An Viễn Tướng Quân.
Tào Phi muốn sai Cấm làm đại sứ đến giao hảo với Ngô. Trước khi Vu Cấm rời đi, Phi hạ lệnh cho Cấm đến thăm mộ của Tào Tháo ở Cao Lăng, Nghiệp quận. Ở đó, Cấm thấy bức họa miêu tả trận Phàn Thành, vẽ ông quỳ lạy Quan Vũ mà cầu sống, trong khi Bàng Đức được vẽ hiên ngang, hùng dũng. Cấm thấy vậy, vừa uất ức vừa xấu hổ từ đấy buồn bã, mắc bệnh mà chết. Sau khi chết Tào Phi truy tôn Cấm làm Lệ Hầu (nghĩa là người gay gắt, đòi hỏi cao) thường những ai có tiếng máu lạnh, hống hách, giết người vô tội có phong hiệu này.
Bùi Tùng Chi, người chú thích tiểu sử Vu Cấm trong Tam quốc chí, bình luận rằng mặc dù Vu Cấm tuân theo luật khi giết Xương Hi (ai hàng sau khi bị vây), trong khi có thể giải Hi đến cho Tào Tháo phán xét, cũng không vi phạm quân pháp. Tùng Chi cho rằng Vu Cấm đáng chịu hậu quả của mình, kết thúc trở thành tù binh, chịu nhận một tước hầu tiêu cực bởi vì ông không cho bạn cũ một ngoại lệ, có khuynh hướng giết chóc, là quá nặng để triệt tiêu bất đồng quan điểm.
