Ngoài ý trời, có thể thấy Tư Mã Ý có cách đào tạo hậu duệ xuất chúng và chiến lược hơn Khổng Minh rất nhiều.
Trong thời kỳ Tam Quốc, nếu như Gia Cát Lượng của Thục Hán nổi bật với khả năng cầm quân, đoán biết trước được nước đi của đối phương thì Tư Mã Ý của Tào Ngụy lại nổi danh bởi sự kiên nhẫn đến tột độ, không hề lung lay ý chí. Hai nhân vật này được coi là kỳ phùng địch thủ, ngang tài ngang sức.
Nhưng trong bối cảnh cục diện Tam quốc trôi vào giai đoạn cuối, hậu duệ của Tư Mã Ý ngày càng lấn lướt, lật đổ cả hoàng đế Tào Ngụy, còn hậu duệ của Gia Cát Lượng chỉ là tướng lĩnh dưới quyền hậu chủ Lưu Thiện – con trai Lưu Bị.
Cán cân Tam Quốc đã có sự chuyển biến rõ rệt, tất cả đều có sự trù bị trước đó từ hai con người này.
Sự khác biệt trong cách dạy con
Mặc dù nhiều người cho rằng luận bàn về năng lực, Tư Mã Ý với Gia Cát Lượng vốn là hai nhân tài bất phân cao thấp.
Nhưng trên thực tế, Khổng Minh lúc sinh thời có 2 phương diện không thể bì kịp đối thủ họ Tư Mã của mình.
Vấn đề thứ nhất: Tuổi tác
Gia Cát Lượng qua đời trước Tư Mã Ý. Khổng Minh sớm gặp bạo bệnh mà qua đời khi chiến dịch Bắc phạt còn đang dang dở. Ngược lại, Tư Mã Ý lại là một trong những người sống thọ nhất thời Tam Quốc, 73 tuổi.
Kéo theo đó, con trai Gia Cát Lượng là Gia Cát Chiêm sau này chỉ là tướng nhà Thục Hán, không có đóng góp gì đáng kể.
Sau này, Gia Cát Chiêm thống lĩnh quân Thục chặn đánh quân Tào Ngụy do Chung Hội và Đặng Ngải chỉ huy nhưng thất bại. Gia Cát Chiêm tử trận, cơ đồ nhà Thục Hán từ đây cũng chấm dứt.
Trong khi đó, hai con trai của Tư Mã Ý là Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu đều là người được rèn luyện từ bé, sau là một người là đại tướng nhà Ngụy, người kia ép hoàng đế nhà Ngụy phong mình làm Tấn vương, nắm giữ quyền lực suốt một thời gian dài.
Vấn đề thứ hai nằm trong: Phương pháp giáo dục con cái
Gia Cát Lượng vốn nổi danh là một bậc trung thần. Vậy nên, cách giáo dục con cái phần nào cũng bị ảnh hưởng bởi đạo quân thần. Nhà Thục khi đó lãnh đạo bởi hậu chủ Lưu Thiện vốn không có tài cán gì, lại suốt một giai đoạn dài được Gia Cát Lượng thay mặt chấp chính.
Đến khi Gia Cát Lượng qua đời, Gia Cát Chiêm không hề có ý định vươn lên nắm lấy quyền lực bỏ trống mà có phần an phận, cho rằng đó là lẽ thường.
Ngược lại với cách dạy con của Gia Cát Lượng, Tư Mã Ý năm xưa từng nhiều lần đưa các con tham gia chiến trận cùng mình. Khi các con nóng vội mà hấp tấp, Tư Mã Ý lại là người biết kìm lại, hướng các con vươn tầm nhìn đến đại cục.
Thế nên, con của Tư Mã Ý cũng là một đấng nam nhi tài trí hơn người, văn võ song toàn.
Ngay từ rất nhỏ, Tư Mã Ý đã dạy con cái làm người phải hiểu được đạo lý: “Không trốn tránh thất bại, phải từ thất bại mà đứng lên chiến thắng”.
Có câu chuyện rằng trong quá trình đấu quyền, đấu trí với Gia Cát Lượng, có một lần bị Gia Cát Lượng đánh lừa cho quân đi cướp lương thực, dù lực lượng quân Ngụy đông gấp mấy lần quân Thục, nhưng Tư Mã Ý lại không cho quân lính đi cướp lại.
Chúng tướng bất bình, hai con của Tư Mã Ý cũng đứng ngồi không yên, không hiểu tại sao lại vậy nên đi tìm cha mình hỏi chuyện.
Khi đến đại doanh của Tư Mã Ý, thấy cha mình đang nói chuyện với một người, Tư Mã Ý nói:
“Các người là đến đánh trận hay là đến đọ khí thế với người, những kẻ một lòng muốn thắng liệu có thắng cuối cùng hay không? Đánh trận, cái đầu tiên phải học là giỏi thua, thua mà không nhục, thua mà không đau, mới là kẻ cười sau cùng”.
Lại có câu chuyện, sau khi Tào Duệ chết, Tào Sảng mở mang thế lực, hoành hành bá đạo, độc đoán chuyên quyền. Một tay thao túng thăng chức cho Tư Mã Ý làm Thái Phó, nhưng thật ra là muốn kiểm soát và loại bỏ quyền lực của ông trong triều đình.
Tào Sảng thường xuyên lấn lướt Tư Mã Ý, sau lại nuôi ý định chiếm đoạt quyền lực của họ Tư Mã, ép buộc Quách Thái Hậu chuyển cung để tiện thực hiện mưu đồ khống chế ấu Đế.
Tư Mã Chiêu vô cùng bất bình, đến nói với cha rằng Tào Sảng thật quá đáng, hắn lạm quyền như vậy chính là lăng nhục Tư Mã gia, khi không thể nhẫn nhịn được nữa thì không thể tiếp tục nhẫn nhịn.
Tư Mã Ý vẫn vô cùng bình tĩnh, ông hỏi Tư Mã Chiêu: “Tào Sảng so với Gia Cát Lượng thì thế nào?”.
Tư Mã Chiêu đáp rằng: “Tào Sảng chỉ là dế nhũi”.
Tư Mã Ý lại tiến thêm một bước nói với con trai rằng: “Lấy cứng chọi cứng với những kẻ ngu xuẩn, chỉ đổi lấy kết cục đầu rơi máu chảy. Như vậy không phải càng ngu xuẩn hơn sao?Trong cuộc đời mỗi người, khó tránh khỏi những lúc chung đụng với những kẻ ngu xuẩn, phải biết học cách cúi đầu”.
Lời nói này của Tư Mã Ý cho thấy, Tào Sảng mặc dù dùng nhiều thủ đoạn để ép Quách Thái Hậu rời cung, lợi dụng quân chủ còn nhỏ mà một tay che trời, lộng hành ngang ngược – Một kẻ như Tào Sảng thật sự có thể cười đến cuối cùng hay sao?
Những đạo lý của Tư Mã Ý nói cho chúng ta biết rằng, khi gặp phải sự khiêu khích và thủ đoạn thì không cần thiết phải giận dữ, cũng không cần phải đáp trả.
Hãy giữ cái đầu tỉnh táo, trí tuệ minh triết để phân tích tình huống và tìm ra giải pháp phù hợp, tất cả sự sốc nổi, trả đũa chỉ giải quyết tâm lý tạm thời, chứ không có giá trị hữu dụng lâu dài.
Hậu duệ Tư Mã Ý khuynh đảo thiên hạ
Có cha và anh là đại thần trong triều, Tư Mã Chiêu nhanh chóng thăng tiến trên quan trường. Ông từng đảm nhận nhiều chức vụ, trấn thủ thành Lạc Dương và trở thành Tân Thành Hương hầu.
Trong suốt một giai đoạn binh biến, Tư Mã Chiêu cùng anh là Tư Mã Sư khuynh đảo triều chính, lật đổ vua Ngụy Tào Phương và dựng nên vị vua bù nhìn Tào Mao.
Dẹp xong phản loạn khi anh trai qua đời, Tư Mã Chiêu đưa Tào Mao trở lại Lạc Dương. Ông ép Tào Mao phong mình làm Tấn công, lấy 6 quận thuộc Tinh châu và 2 quận thuộc Tư châu lập nên nhà Tấn ngay trong nhà Ngụy, giống như cách mà Ngụy vương Tào Tháo đã làm khi lật đổ nhà Hán.
Trước sự chèn ép của Tư Mã Chiêu, Tào Mao không chịu, bèn tập hợp binh sĩ đánh vào phủ Tư Mã Chiêu. Kế hoạch bại lộ khiến Tào Mao bị giết chết. Tư Mã Chiêu lập con Yên vương Tào Vũ là Tào Hoán lên ngôi, gọi là Ngụy Nguyên Đế.
Năm 263, Tư Mã Chiêu không đích thân dẫn quân, chỉ sai hai tướng Đặng Ngải và Chung Hội cũng lấy được đất Thục “dễ như trở bàn tay”, khiến con trai cả Gia Cát Lượng là Gia Cát Chiêm và cháu trai là Gia Cát Thượng tử trận. Điều này đã thể hiện sự vượt trội của hậu duệ Tư Mã Ý so với hậu duệ Gia Cát Lượng.
Năm 264, sau khi diệt xong nhà Thục, cảm thấy thế lực của mình trong triều đủ lớn mạnh, Tư Mã Chiêu ép Tào Hoán phong mình làm Tấn vương, mở rộng lãnh thổ nhà Tấn, truy tôn cha Tư Mã Ý làm Tuyên vương, anh Tư Mã Sư làm Cảnh vương, chọn Tư Mã Viêm làm Vương Thế tử.
Năm 265, Tư Mã Chiêu qua đời. Tấn vương Tư Mã Viêm phế truất Tào Hoán để chính thức lên ngôi hoàng đế, lập ra nhà Tấn, gọi Tấn Vũ Đế, truy tôn ông nội Tư Mã Ý là Tấn Cao Tổ, tức là hoàng đế khai quốc nhà Tấn, truy tôn cha Tư Mã Chiêu là Tấn Văn Đế, với miếu hiệu là Thái Tổ.
Phục Quân (tổng hợp)
Trí thức trẻ
