Gia Cát Lượng, tự Khổng Minh, hiệu Ngọa long tiên sinh, là nhà chính trị, nhà ngoại giao, quân sự, nhà phát minh lỗi lạc của Thục Hán, thời Tam Quốc. Lượng được công nhận là một trong những chiến lược gia vĩ đại nhất trong thời đại của mình, xếp ngang hàng với Tôn Tử.
Gia Cát Lượng theo Lưu Bị, chứ không phò Tào Tháo
Hình tượng của Gia Cát Lượng được dân gian ca tụng qua những câu chuyện, về sau được La Quán Trung tiểu thuyết hóa và càng trở nên nổi tiếng qua tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa, một trong Tứ đại kỳ thư Trung Hoa. Trong tác phẩm này, Gia Cát Lượng được mô tả là một vị quân sư – thừa tướng tài đức song toàn với tài năng “𝚡𝚞𝚊̂́𝚝 𝚚𝚞𝚢̉ 𝚗𝚑𝚊̣̂𝚙 𝚝𝚑𝚊̂̀𝚗”, là biểu tượng của lòng trung nghĩa và trí tuệ anh minh.
Gia Cát Lượng là nhân vật được khai thác rất nhiều, qua văn học, thơ ca, kịch nghệ và các tác phẩm phim ảnh. Và một trong những chủ đề được tranh c.ã.i thường xuyên, dai dẳng nhất trong cộng đồng độc giả yêu “Tam Quốc diễn nghĩa” cũng như giới sử học, chính là việc tại sao Lượng, với tài kinh bang tế thế của mình, lại chọn Lưu Bị làm chủ thay vì đ𝚎̣̂ 𝚗𝚑𝚊̂́𝚝 𝚚𝚞𝚊̂𝚗 𝚙𝚑𝚒𝚎̣̂𝚝 thời đó là Tào Tháo.
Có rất nhiều kiến giải đã được đưa ra, nhưng tựu trung lại đều xoay quanh 2 điểm quan trọng sau đây.
Thứ nhất, giữa Lượng và Bị – vốn dòng dõi Hoàng tộc, có sự phù hợp về mặt lý tưởng 𝚌𝚑𝚒́𝚗𝚑 𝚝𝚛𝚒̣ Nho gia (nhân nghĩa, trung quân, ái quốc, phò Hán).
Thứ hai, về dưới trướng Lưu Huyền Đức, Khổng Minh có được không gian đủ lớn để phát huy sở học và tài năng của bản thân.
Trong khi đó, Tào Tháo dù nền tảng cực tốt, 𝚋𝚒𝚗𝚑 𝚑𝚞̀𝚗𝚐 𝚝𝚞̛𝚘̛́𝚗𝚐 𝚖𝚊̣𝚗𝚑 nhưng họ Tào có 2 điểm không phù hợp với 𝚝𝚞̛ 𝚝𝚞̛𝚘̛̉𝚗𝚐 𝚌𝚑𝚒́𝚗𝚑 𝚝𝚛𝚒̣ 𝚟𝚊̀ 𝚝𝚑𝚊𝚖 𝚟𝚘̣𝚗𝚐 𝚝𝚒𝚎̂́𝚗 𝚝𝚑𝚊̂𝚗 của Lượng. Thứ nhất, Tào Tháo mang tiếng là 𝚐𝚒𝚊𝚗 𝚑𝚞̀𝚗𝚐, 𝚔𝚑𝚘̂́𝚗𝚐 𝚌𝚑𝚎̂́ 𝙷𝚘𝚊̀𝚗𝚐 đ𝚎̂́, 𝚕𝚎̣̂𝚗𝚑 𝚌𝚑𝚞̛ 𝚑𝚊̂̀𝚞, 𝚋𝚒̣ 𝚌𝚘𝚒 𝚕𝚊̀ “𝚐𝚒𝚊̣̆𝚌 𝚌𝚞̉𝚊 𝚗𝚑𝚊̀ 𝙷𝚊́𝚗”.
Thứ hai, Tào Tháo không thiếu những quân sư tài ba, từ Quách Gia, Giả Hủ, Tuân Úc đến Trình Dục, Mao Giới… Về với Tào, Lượng có thể lập nên đại nghiệp nhưng chắc chắn không thể trở thành SỐ MỘT, DUY NHẤT. Với một người luôn ví mình sánh ngang Quản Trọng, Nhạc Nghị như Lượng, đấy không phải là thứ “tiền đồ” mà ông theo đuổi.
Căn nguyên thực sự là gì?
Nhưng suy cho cùng, tất cả những kiến giải quen thuộc nêu trên đa phần đều dựa vào thời thế lúc chuẩn bị “xuất sơn”của Gia Cát Lượng, lựa theo kết quả mà luận bàn vậy. Thực tế, ẩn sâu trong con người Gia Cát Lượng vốn đã in sâu một 𝚟𝚎̂́𝚝 𝚑𝚊̆̀𝚗 𝚝𝚊̂𝚖 𝚕𝚢́ khiến Khổng Minh, ngay từ đầu đã không muốn theo phò Tào Tháo rồi.
Gia Cát Lượng chọn Lưu Bị vì giữa họ có nhiều điểm tương đồng về quan điểm chính trị, tư tưởng Nho gia.
Để giải mã “vết hằn tâm lý” mà Tháo gây ra cho Khổng Minh, chúng ta cần đào sâu vào hoàn cảnh xuất thân và tuổi thơ của Lượng. Trước hết, Lượng sinh năm 181, là con trai thứ ba trong một gia đình hậu duệ Hiệu úy Nhà Hán – Gia Cát Phong tại Dương Đô (thuộc tỉnh Sơn Đông ngày nay), trên có 2 chị gái và anh trai Gia Cát Cẩn, dưới có em trai út Gia Cát Quân. Năm lên 9 tuổi, mẹ Lượng 𝚚𝚞𝚊 đ𝚘̛̀𝚒. Sau đó, cha Lượng – Gia Cát Khuê đưa các con đến sống tại Từ Châu, nơi ông đảm nhiệm một chức vụ nhỏ (Quận thừa). Tới năm 12 tuổi (193), Khuê m.ấ.t, Lượng và các anh chị em trở thành trẻ mồ côi.
Cũng trong quãng thời gian ấy, tầm giữa năm 193, Tào Tháo cũng trải qua nỗi đau m.ấ.t người thân khi cha ông – Tào Tung từ Lạc Dương tới Lang Nha để dưỡng lão, mang theo hơn 100 xe hành lý chứa nhiều vàng bạc châu báu; đi ngang qua Từ châu thì bị bộ tướng của Đào Khiêm – thứ sử Từ châu – là Trương Khải 𝚐𝚒𝚎̂́𝚝 𝚌𝚑𝚎̂́𝚝 𝚟𝚊̀ 𝚌𝚞̛𝚘̛́𝚙 𝚑𝚎̂́𝚝 đ𝚘̂̀.
Tào Tháo nghe tin cha bị h.ạ.i ở Từ Châu, cho rằng Đào Khiêm đ𝚘̂̀𝚗𝚐 𝚖𝚞̛𝚞 𝚜𝚊𝚒 𝚔𝚑𝚒𝚎̂́𝚗 𝚝𝚑𝚞̉ 𝚑𝚊̣, lấy cớ Khiêm ủng hộ Lý Thôi và ngụy hoàng đế Khuyết Tuyên, bèn cất vài chục vạn quân đi đ.á.n.h Từ Châu. Tháo cũng muốn nhân việc 𝚝𝚛𝚊̉ 𝚝𝚑𝚞̀ cho cha, c.h.i.ế.m luôn địa bàn Từ châu liền kề với Duyện châu để mở rộng thế lực nên thúc quân 𝚝𝚊̂́𝚗 𝚌𝚘̂𝚗𝚐 mạnh mẽ. Quân Tào 𝚌𝚑𝚒𝚎̂́𝚖 𝚕𝚒̃𝚗𝚑 hơn 10 thành, sau đó đ𝚊́𝚗𝚑 𝚋𝚊̣𝚒 quân Đào Khiêm ở Bành Thành. Quân Từ châu bị quân Tào đ𝚊́𝚗𝚑 𝚋𝚊̣𝚒, 𝚋𝚒̣ 𝚐𝚒𝚎̂́𝚝 hơn 1 vạn người, nước sông Tứ Thủy vì vậy không chảy được.
𝚃𝚛𝚊̣̂𝚗 𝚌𝚑𝚒𝚎̂́𝚗 Từ Châu, phát động bởi Tào Tháo đã tạo ra một trong những cuộc𝚝𝚑𝚊̉𝚖 𝚜𝚊́𝚝 𝚔𝚒𝚗𝚑 𝚑𝚘𝚊̀𝚗𝚐 𝚗𝚑𝚊̂́𝚝 𝚕𝚒̣𝚌𝚑 𝚜𝚞̛̉ Tam Quốc nói riêng và lịch sử Trung Quốc nói chung. Sử sách ghi rõ: “Lưu Bị giúp Đào Khiêm t.h.ủ ở Đan Dương, Tào Tháo vây đ.á.n.h nhiều ngày không sao p.h.á được, bèn trút 𝚝𝚞̛́𝚌 𝚐𝚒𝚊̣̂𝚗 𝚕𝚎̂𝚗 𝚍𝚊̂𝚗 𝚝𝚑𝚞̛𝚘̛̀𝚗𝚐 đ𝚎̂̉ 𝚝𝚛𝚊̉ 𝚝𝚑𝚞̀ 𝚌𝚑𝚘 𝚌𝚑𝚊, 𝚛𝚊 𝚕𝚎̣̂𝚗𝚑 𝚝𝚊̀𝚗 𝚜𝚊́𝚝 hơn 10 vạn người ở 5 thành Thủ Lự, Tuy Lăng, Hạ Khâu, Bành Thành, Phó Dương cùng các hương trấn sở thuộc…”.
Nỗi á.m ả.n.h Táo Tháo gây ra cho tuổi thơ của Gia Cát Lượng
Trong số hàng vạn lương dân ở Từ Châu phải 𝚌𝚑𝚊̣𝚢 𝚗𝚊̣𝚗 𝚝𝚛𝚘𝚗𝚐 𝚝𝚛𝚊̣̂𝚗 𝚌𝚑𝚒𝚎̂́𝚗 này, có Gia Cát Lượng, mới chỉ là một cậu bé 12 tuổi vừa trải qua 𝚗𝚘̂̃𝚒 đ𝚊𝚞 𝚖𝚊̂́𝚝 𝚌𝚑𝚊, 𝚕𝚊̣𝚒 𝚝𝚊̣̂𝚗 𝚖𝚊̆́𝚝 𝚌𝚑𝚞̛́𝚗𝚐 𝚔𝚒𝚎̂́𝚗 𝚟𝚞̣ 𝚝𝚑𝚊̉𝚖 𝚜𝚊́𝚝 𝚔𝚑𝚞̉𝚗𝚐 𝚔𝚑𝚒𝚎̂́𝚙, 𝚟𝚘̛́𝚒 𝚑𝚊̀𝚗𝚐 𝚗𝚐𝚊̀𝚗 𝚝𝚑𝚊̂𝚢 𝚗𝚐𝚞̛𝚘̛̀𝚒 𝚕𝚊 𝚕𝚒𝚎̣̂𝚝 𝚔𝚑𝚊̆́𝚙 𝚗𝚘̛𝚒, 𝚗𝚑𝚞̛̃𝚗𝚐 𝚌𝚊̉𝚗𝚑 đ𝚊̂𝚖 𝚌𝚑𝚎́𝚖 đ𝚊̂̃𝚖 𝚖𝚊́𝚞, 𝚗𝚑𝚞̛̃𝚗𝚐 𝚝𝚒𝚎̂́𝚗𝚐 𝚔𝚑𝚘́𝚌 𝚝𝚑𝚊𝚗 𝚊𝚒 𝚘𝚊́𝚗…. Tất cả đều được “đạo diễn” bởi Tào Tháo.
Lưu Bị 3 lần tới lều cỏ mời Gia cát Lượng xuống núi.
Tức ngay từ thuở thiếu thời, khi còn là một chú nhóc, ấn tượng đầu tiên, sâu sắc và đầy á.m ả.n.h của Lượng về Tào Tháo, vốn đã gắn liền với một miền kí ức 𝚔𝚑𝚞̉𝚗𝚐 𝚔𝚑𝚒𝚎̂́𝚙. Nó trở thành một 𝚟𝚎̂́𝚝 𝚑𝚊̆̀𝚗 𝚝𝚊̂𝚖 𝚕𝚢́ không thể phai mờ, trong con người Lượng từ đó. Và đấy chính là căn nguyên khiến Lượng “nếu không gặp được chủ tốt, thì thà bỏ phí sở học của mình chứ không bao giờ chọn về 𝚍𝚞̛𝚘̛́𝚒 𝚝𝚛𝚞̛𝚘̛́𝚗𝚐 Tào Tháo”.
Sau khi chạy nạn khỏi Từ Châu, Lượng và các anh chị em đến nương nhờ nhà chú ruột Gia Cát Huyền ở Dự Chương, rồi sau theo chú qua Kinh Châu. Sau khi chú m.ấ.t, Gia Cát Lượng đến đất Nam Dương thuộc vùng Long Trung, cất 1 căn nhà nhỏ trên núi Ngọa Long Cương, sống tại đó, chờ thời.
Khi Lưu Bị ở Tân Dã, có đến nhà Tư Mã Huy bàn việc thiên hạ. Huy đáp: “Bọn nho sinh đời nay chỉ là một phường t.ụ.c sĩ. Hạng tuấn kiệt hai người, đó là Ngọa Long và Phượng Sồ. Ngọa Long tức Gia Cát Khổng Minh, Phượng Sồ tức Bàng Thống tự Sĩ Nguyên. Có được 1 trong 2 người đó thì có thể đ𝚒̣𝚗𝚑 đ𝚞̛𝚘̛̣𝚌 𝚝𝚑𝚒𝚎̂𝚗 𝚑𝚊̣”. Chính Tư Mã Huy khuyên Lưu Bị nên tới tận Long Trung để mời Gia Cát Lượng giúp mình.
Một nhân vật khác nhận được sự kính trọng từ Lưu Bị là Từ Thứ đã tiến cử Gia Cát Lượng cho Lưu Bị, gọi Gia Cát Lượng là “con rồng nằm”. Lưu Bị sau đó 3 lần đến Long Trung mời Khổng Minh ra giúp. Trong lần thứ ba mới gặp được và trong lều cỏ của mình, Lượng đã trình bày Long Trung đ𝚘̂́𝚒 𝚜𝚊́𝚌𝚑, 𝚔𝚎̂́ 𝚑𝚘𝚊̣𝚌𝚑 𝚌𝚑𝚒𝚊 𝚋𝚊 𝚝𝚑𝚒𝚎̂𝚗 𝚑𝚊̣, rất hợp ý của Lưu Bị. Với cả Lượng và Bị, đến với nhau trong bối cảnh đó chính là “như cá gặp nước” vậy.
Lúc bấy giờ là năm 208, Gia Cát Lượng, 27 tuổi, chính thức xuất sơn, điểm khởi đầu cho hành trình làm nên đại nghiệp của 1 trong những chiến lược gia tài ba nhất lịch sử Trung Quốc. Và không có gì ngạc nhiên, khi một người mang trong mình “𝚗𝚘̂̃𝚒 𝚊́𝚖 𝚊̉𝚗𝚑 Tào Tháo” như Lượng, trước sau luôn coi Tào Ngụy là k.ẻ đ.ị.c.h lớn nhất, cần phải 𝚝𝚒𝚎̂𝚞 𝚍𝚒𝚎̣̂𝚝 vậy!
