Theo các sử gia Trung Quốc hiện đại, Tư Mã Ý trầm ngâm nghe tiếng đàn của Khổng Minh rồi lặng lẽ rút lui là vì đã nhận ra được ẩn ý bên trong. Khổng Minh để ngỏ cổng thành, ngồi trên thành thư thái đánh đàn chính là không còn màng đến cái ᴄʜếᴛ. Nay nếu Lượng ᴄʜếᴛ, con đường vào Thục Hán mở toang, Tư Mã Ý biết mình sớm muộn cũng sẽ trở thành cái gai trong mắt nhà Ngụy.
Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý là hai đ𝚘̂́𝚒 𝚝𝚑𝚞̉ không đội trời chung. Hai con người tài năng kiệt xuất này từng nhiều lần bất phân thắng bại.
Gia Cát Lượng mưu lược hơn người, tính toán khôn khéo, liệu việc như thần, đoán trước được đường đi của đối phương. Còn Tư Mã Ý cũng không phải chỉ đơn thuần là một mưu sĩ, nhà quân sự tầm thường. Ông đã sống sót qua 3 đời Tào gia, nổi danh bởi chữ “nhẫn” và sau cùng là người đặt nền móng cho nhà Tấn thay thế nhà Ngụy.
Có thể nói rằng, Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý đều là những nhân tài hiếm có thời Tam Quốc, từng là trụ cột chèo lái hai tập đoàn ch.ính tr.ị nổi danh lúc bấy giờ.
Một trong những lần Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý có phen thử tài nhau là khi Lượng dùng “Không thành kế”, giúp đuổi được 15 vạn binh mã của Tư Mã Ý.
Tư Mã Ý đ𝚊̣̂𝚙 𝚝𝚊𝚗 chiến dịch Bắc phạt lần 1
Theo Qulishi, năm 228, Gia Cát Lượng mang quân Bắc phạt lần thứ nhất. Ngụy Minh Đế Tào Tuấn sai Tư Mã Ý và Trương Cáp đem quân địch lại.
Sau khi bắt tướng của Thục Hán là Mạnh Đạt ở Tân Thành, Tư Mã ý ngày càng có uy trong hàng ngũ Tào Ngụy, được giao trọng trách đối phó Gia Cát Lượng.
Một mặt, Tư Mã Ý tâu Ngụy Minh Đế sai tướng Tào Chân đem quân chi viện cho My Thành, nhằm ngăn chặn Triệu Vân. Mặt khác, Tư Mã Ý lệnh cho Trương Hợp dẫn 5 vạn kỵ binh và bộ binh tiến nhanh đến Nhai Đình, vòng đường sau đ𝚊́𝚗𝚑 tập hậu quân Thục.
Tư Mã Ý đụng độ với Gia Cát Lượng nhiều lần, nhưng chủ yếu chỉ thủ không đ.ánh.
Để đối phó với kế sách của Tư Mã Ý và cũng nhằm đảm bảo cho chiến dịch Bắc phạt thành công, Gia Cát Lượng lệnh cho tướng Mã Tốc đem quân chi viện tiến đ𝚊́𝚗𝚑 quân của Trương Hợp, nhằm giữ Nhai Đình.
Nhiều người đã khuyên rằng để đối đầu với Trương Hợp, một viên tướng dày dạn kinh nghiệm trên sa trường thì nên dùng Ngụy Diên hoặc Ngô Ban, nhưng Gia Cát Lượng cuối cùng lại chọn Mã Tốc làm tướng tiên phong.
Mã Tốc và Vương Bình tiến đến Nhai Đình đúng lúc Trương Cáp dẫn quân tới. Mã Tốc không nghe lời Gia Cát Lượng khuyên, bỏ đường sông, trấn giữ trên núi. Vương Bình khuyên can không được, ông đành xin Mã Tốc cho 5000 người ngựa ra đóng trại dưới chân núi.
Trương Cáp theo sự chỉ đạo của Tư Mã Ý, đem quân vây trại của Mã Tốc trên núi, rồi cắt đứt đường tiếp nước. Quân Thục thiếu nước, sức 𝚌𝚑𝚒𝚎̂́𝚗 đ𝚊̂́𝚞 giảm sút.
Trương Cáp chỉ chờ có vậy, dồn sức đ𝚊́𝚗𝚑 𝚝𝚊𝚗 Mã Tốc, quân Thục bỏ chạy tán l.oạn, chỉ cánh quân của Vương Bình cố gắng giữ doanh trại.
Thấy Vương Bình đốc quân dồn sức 𝚌𝚑𝚒𝚎̂́𝚗 đ𝚊̂́𝚞, cố thủ không rút, Trương Cáp nghi quân Thục có phục binh nên không dám tiến. Vương Bình nhân cơ hội này chỉnh đốn lại đội ngũ, đưa những người bị thương rời tiền tuyến.
Nhai Đình 𝚝𝚑𝚊̂́𝚝 𝚝𝚑𝚞̉, đại quân Thục không thể tiến nữa, buộc Gia Cát Lượng phải lệnh rút quân, từ bỏ chiến dịch Bắc phạt lần 1. Thừa thắng xông lên, 15 vạn đại quân của Tư Mã Ý kéo đến Tây Thành, nơi Gia Cát Lượng được bảo vệ bởi 2.500 binh lính.
Tư Mã Ý có thật sự mắc mưu Gia Cát Lượng?
Nghe tin đại quân Tư Mã Ý 𝚟𝚊̂𝚢 𝚑𝚊̃𝚖 bên ngoài, Gia Cát Lượng lệnh mở toang hết 4 cổng thành và cắt cử ở mỗi cổng thành khoảng hai chục binh sĩ mặc quân áo dân thường.
Theo Tam quốc diễn nghĩa, sau khi truyền lệnh xong, Gia Cát Lượng mang theo một cây đàn cùng với hai tiểu đồng, đi lên mặt thành, đốt hương gảy đàn.
Đại quân Tư Mã ý đến Tây Thành, thấy cửa thành mở toang, Gia Cát Lượng ngồi trên thành gảy đàn với một sự im lặng đến kỳ lạ, không ai dám lên trước. Tư Mã ý lo ngại có mai phục nên hạ lệnh lui binh.
Tam Quốc Diễn Nghĩa mô tả, khi quân Ngụy rút lui, Gia Cát Lượng mới thốt lên: “Trời xanh cứu ta, Tư Mã Ý thật hiểu ý ta”. Còn Tư Mã Ý sau khi về đến doanh trại và nghe con trai là Tư Mã Sư báo cáo tình hình Tây Thành, nói: “Con à, Gia Cát Lượng thần cơ diệu toán, cha không bằng ông ta đâu”.
Nhưng liệu Tư Mã Ý có thực sự sợ Khổng Minh Gia Cát Lượng? Với 15 vạn quân trong tay, Tư Mã Ý thừa sức cày nát Tây Thành, dù cho Gia Cát Lượng có phòng bị ra sao.
Theo các sử gia Trung Quốc hiện đại, Tư Mã Ý trầm ngâm nghe tiếng đàn của Khổng Minh rồi lặng lẽ rút lui là vì đã nhận ra được ẩn ý bên trong. Khổng Minh để ngỏ cổng thành, ngồi trên thành thư thái đánh đàn chính là không còn màng đến cái ᴄʜếᴛ.
Tư Mã Ý biết mình chưa thể 𝚡𝚞𝚘̂́𝚗𝚐 𝚝𝚊𝚢 với Gia Cát Lượng, vì bản thân phải đối phó với nhiều 𝚖𝚘̂́𝚒 đ𝚎 𝚍𝚘̣𝚊 đ𝚘̂́ 𝚔𝚢̣ trong triều. Nay nếu Lượng ᴄʜếᴛ, con đường vào Thục Hán mở toang, Tư Mã Ý biết mình sớm muộn cũng sẽ trở thành cái gai trong mắt nhà Ngụy.
Năm xưa, Phạm Lãi, phò tá Việt vương Câu Tiễn đ𝚊́𝚗𝚑 𝚋𝚊̣𝚒 Ngô vương Phù Sai, liền rời đi ngay. Bởi ông nhìn tướng Câu Tiễn là người chỉ có thể chung lưng đấu cật lúc 𝚑𝚘𝚊̣𝚗 𝚗𝚊̣𝚗 chứ không thể cùng hưởng vinh hoa phú quý.
Tư Mã Ý có lý do để không ɢɪếᴛ Gia Cát Lượng.
Ngược lại, người bạn thân là Văn Chủng lại không nghe theo, chỉ cáo bệnh không vào triều, sau này bị ɢɪếᴛ ᴄʜếᴛ.
Tư Mã Ý trước sau luôn là người chủ động phòng thủ. Gia Cát Lượng năm lần bảy lượt Bắc phạt thì Tư Mã ý thủ vững. Sau này Gia Cát Lượng bị bệnh mà ᴄʜếᴛ trên 𝚌𝚑𝚒𝚎̂́𝚗 𝚝𝚛𝚞̛𝚘̛̀𝚗𝚐, ông cũng không đuổi cùng ɢɪếᴛ tận.
Có thể nói, Tư Mã Ý một lần nữa đã nhìn xa trông rộng. Ông duy trì cục diện Tam quốc đến cuối đời, để tích lũy 𝚚𝚞𝚢𝚎̂̀𝚗 𝚕𝚞̛̣𝚌 cho hậu duệ sau này phế bỏ nhà Ngụy, rồi mới thống nhất Trung Hoa.
Cũng có lời nhận định khác cho rằng, một khi chiến dịch Bắc phạt lần 1 thất bại, Gia Cát Lượng với tư cách là thừa tướng nhà Thục, đã chủ động rút về trước, để các tướng bọc hậu phía sau. Vậy nên không thể có chuyện Gia Cát Lượng đụng độ Tư Mã Ý ở Tây Thành.
