Thời kỳ Tam quốc đánh dấu sự xuất hiện của nhiều anh hùng kiệt xuất, nhưng không có mấy người sống thọ và nắm quyền lực được lâu như Tôn Quyền.
Cùng với Tào Tháo, Lưu Bị, Tôn Quyền là một trong ba nhân vật được hậu thế nhắc đến nhiều nhất thời Tam quốc. Nhờ tài thao lược của mình, Tôn Quyền đã xây dựng nhà Đông Ngô ổn định, phát triển cho đến khi qua đời.
Tôn Quyền (182 –252), tự Trọng Mưu, thụy hiệu Ngô Đại Đế là người sáng lập nhà Đông Ngô dưới thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc.
So với Tào Tháo và Lưu Bị, Tôn Quyền là người sống thọ nhất. Ông mất năm 71 tuổi; có thời gian cầm quyền nhà Đông Ngô dài nhất, tới 52 năm.
Tôn Quyền kế thừa cơ nghiệp của cha và anh, trấn thủ Giang Nam. Ông là người giỏi mưu lược, biết thay đổi theo thời cuộc, nhờ vậy mà thành bá chủ một phương.
Sử gia Trần Thọ đánh giá về Tôn Quyền trong Tam quốc chí: “Mưu lược, tài năng như Câu Tiễn, là người kiệt xuất”.
Tuổi trẻ tài cao
Tôn Quyền mới 18 tuổi đã nối nghiệp anh mình, trở thành người nắm quyền tối cao ở Giang Đông.
Tôn gia từ thời khởi nghiệp đã quán triệt chính sách lôi kéo hiền tài. Lúc Tôn Sách sắp mất, gọi Tôn Quyền đến bảo rằng: “Quyết mưu giữa hai trận đ.ánh, tranh giành thiên hạ, khanh không bằng ta, dùng người hiền tài để họ hết lòng gìn giữ Giang Đông, ta không bằng khanh”.
Tôn Sách qua đời, Tôn Quyền tiếc thương cho sự ra đi của anh trai đến nỗi không thể ngưng khóc, nhưng rồi theo lời khuyên của Trương Chiêu, ông mặc quân phục đến thăm hỏi các tướng cũ của huynh trưởng. Không ít người thấy Tôn Quyền quá trẻ, nghi ngờ vào năng lực nên rời đi.
Trương Chiêu và Chu Du nhìn ra được tố chất của vị chủ công trẻ tuổi và quyết định tiếp tục theo phò Tôn Quyền
Các học giả Trung Quốc sau này thừa nhận rằng, biết nhìn ra người tài chính là v̲.ũ̲ ̲k̲h̲.í̲ tối thượng của Tôn Quyền.
Danh tướng Lữ Mông vốn chỉ là một người lính bình thường. Một lần Tôn Quyền duyệt b.inh, trông thấy Lữ Mông chỉ huy một nhóm lính “bộ pháp chỉnh tề, tinh thần phấn chấn”, nên rất hài lòng, bèn phá cách đề bạt Lữ Mông.
Sau này, Lữ Mông trở thành đại tướng anh dũng thiện ch.iến, vang danh thiên hạ với chiến công đ.ánh bại Quan Vũ, đoạt Kinh Châu về cho Đông Ngô.
Hình tượng Tôn Quyền trong bộ phim tân Tam quốc diễn nghĩa của Trung Quốc.
Danh tướng Lục Tốn của Ngô ban đầu cũng chỉ là một thư sinh, không có công tích gì. Sau khi đại quân Thục – Ngô khai ch.iến, được Lữ Mông tiến cử, Tôn Quyền lập tức giao đại quyền vào tay Tốn.
Không phụ sự kỳ vọng của Quyền, Lục Tốn đã đ.ánh tan quân Lưu Bị trong trận Di Lăng.
Cũng nhờ sự phá cách trong cách dùng người, mà thời kỳ c̲a̲i̲ ̲t̲r̲ị̲ của Tôn Quyền được đánh giá là người tài nhiều không kể xiết, không rơi vào tình trạng thiếu nhân tài như giai đoạn Thục Hán s̲.u̲.y̲ ̲v̲.o̲.n̲g̲.
N̲h̲.ẫ̲n̲ ̲n̲h̲.ụ̲c̲ chờ thời
Đặc biệt, Tôn Quyền được đánh giá là biết cách thể hiện sự tín nhiệm đối với các tướng lĩnh, điển hình là việc trao toàn quyền vào tay Chu Du trong đại ch.iến Xích Bích, hay Lữ Mông trong chiến dịch Kinh Châu và Lục Tốn ở trận Di Lăng.
Tôn Quyền còn cho làm ấn tín và đưa đến chỗ Lục Tốn; bất cứ khi nào trao đổi với Thục Hán thì Lục Tốn sẽ là người cuối cùng đóng dấu ấn tín để gửi sang Thục, vì nơi đóng quân của Lục Tốn gần biên giới Thục.
Lục Tốn và Gia Cát Cẩn còn được toàn quyền điều phối quan hệ với Thục mà không cần báo trước với Tôn Quyền.
Tôn Quyền đối xử với các quan chức cấp cao như bạn bè và gọi họ bằng tên cho thân thiết. Điều này khiến các quan dưới quyền ai cũng hết mực trung thành. Ông cũng biết dùng người vào đúng việc, sẵn sàng đề bạt người từng công khai c̲h̲ỉ̲ ̲t̲r̲í̲c̲h̲ mình.
Tôn Quyền là người duy nhất xưng đế, Tào Tháo chỉ dám xưng vương.
Theo các sử gia Trung Quốc, Tôn Quyền đã từng bước thực hiện “mộng đế vương” một cách khôn ngoan.
Ban đầu, khi quân thần khuyên Tôn Quyền xưng đế, ông đã nhiều lần thoái thác. Nguyên nhân là do Tào Tháo khi ấy sở hữu đội quân mạnh nhất thời Tam quốc, lại còn giương cao khẩu hiệu “phò tá Thiên tử hiệu lệnh chư hầu”.
Lưu Bị cũng mượn danh “Hoàng thúc” để dựng cờ khôi phục nhà Hán. Tôn Quyền tự biết bản thân không “danh chính ngôn thuận” để xưng đế, nên đã hết sức nhẫn nhịn.
Năm 229, khi cả Tào Tháo và Lưu Bị đều đã qua đời, cục diện c̲h̲.í̲n̲h̲ ̲t̲r̲.ị̲ tại Đông Ngô ổn định, Tôn Quyền mới đăng cơ xưng đế.
Tiếc rằng khi về già, Tôn Quyền đã đánh mất sự sáng suốt. Ông trở nên đa nghi, mất trí, khiến Đông Ngô càng m̲.â̲u̲ ̲t̲h̲.u̲ẫ̲n̲ nội bộ sâu sắc
Trần Thọ viết trong Tam quốc về Tôn Quyền giai đoạn cuối đời: “Vội vàng g̲.i̲.ế̲.t̲ ̲c̲h̲.ó̲.c̲, đến năm cuối đời lại càng thêm xấu. Tin lời gièm mà làm mất đức, p̲h̲.ế̲ ̲b̲.ỏ̲ người nối dõi, há gọi là mưu nghĩ giúp đỡ cho con cháu được yên sao? Dòng dõi sau này suy yếu, dẫn đến mất nước, không hẳn là không do từ đó vậy”.
